Blog o historii ochrony przeciwpożarowej, sprzętu gaśniczego i działalności straży
historia ochrony przeciwpożarowej
historia straży pożarnej
dawny sprzęt techniki pożarniczej
Platforma edukacji w zakresie ochrony ruchomych zabytków techniki pożarniczej i opieki nad tymi zabytkami.
NA SKRÓTY
O PORTALU
„ Dom straży pożarnej, gdzie odbywa się rozdanie jałmużny w postaci rzeczy i amatorskie przedstawienia w wiosce aleksandrowskiej". (Opis polskiego etnografa Bronisława Piłsudskiego sporządzony w języku rosyjskim). Miasto: Aleksandrowsk Sachaliński, Sachalin. Kraj: Rosja. Domena publiczna: http://pauart.pl/app/artwork?id=BZS_RKPS_2799_k_4_c
Biblioteka Naukowa PAU i PAN w Krakowie. Numer inwentarza: BZS.RKPS.2799.k.4/c.
Plakat strażacki w zb. CMP
Fotografia w górnej części artykułu: Strażacy z zespołu orkiestry dętej pozujący na samochodzie marki Jelcz. Fot. J. Patan. Kołobrzeg lata 70. XX w. zb. CMP.
AKTUALNOŚCI
Politolingwistyka to subdyscyplina językoznawstwa, która bada zależności zachodzące pomiędzy językiem mówionym i pisanym, a naukami o polityce. Propaganda języka od zawsze odwoływała się do takich terminów jak prawda, kłamstwo, sugestia, przekonanie, pogląd, hasło, słowo, tekst, obraz itp. W ten sposób moglibyśmy w nieskończoność dorzucać do tego artykułu kolejne synonimy i zagłębiać się w nowe terminologie, by rozkrzewić nasze i w danym ustroju obowiązujące propagatio (wg błędu logicznego – to samo przez to samo).
Danuta Janakiewicz-Oleksy
Centralne Muzeum Pożarnictwa w Mysłowicach
Idee, akcje upowszechniające wiedzę i naukę, wygłaszane hasła, poglądy i postulaty, bynajmniej nie były obce również i w strażach pożarnych. Od XIX wieku do zakończenia II wojny światowej polskimi strażami pożarnymi (zawodowymi i ochotniczymi) rządził wszechpanujący altruizm i wszystkie te zachowania i działania, które były z nim powiązane. Od 1944 roku termin propaganda w Rzeczpospolitej Polskiej (Polsce Ludowej), a później i od 1952 roku w Polskiej Rzeczpospolitej Ludowej nabrał dosyć pejoratywnego znaczenia co w dużej mierze przyczyniło się do stwierdzenia, że społeczeństwo polskie jako zbiorowa grupa była wówczas rodzajem i zlepkiem prostej masy ulegającej manipulacji przez władające grupy polityczne, która to mono władza w sposób przemyślany, trwały i odgórny nakazywała takie a nie inne monopolistyczne myślenie. Na te dosyć krzywdzące i niesprawiedliwe komunikaty, nie było niestety rady. Zależność od ZSRR spowodowała, że byliśmy przez długie lata więźniami ideologii reżimowej.
Popularyzowanie i szerzenie doktryn, teorii i myśli społecznych, w strukturach strażackich II poł. XX w., obejmowało głównie czynną i bierną akcję ochrony przeciwpożarowej, przeciwpowodziowej, a także ochrony przed innymi katastrofami naturalnymi. Za pośrednictwem prasy i własnych wydawnictw oddziaływali oni na podświadomość zbiorową hasłami głównie ze strażackiego plakatu, który oprócz funkcji propagandowej spełniał funkcję informacyjną i edukacyjną. Postulowana neutralność języka strażackiej propagandy, która bezpośrednio nie celowała w sprawy gospodarcze i polityczne odnosiła się m.in. do takich sformułowań jak: „Aby nie płonęły miasta, wsie i lasy”. „Jesteśmy gotowi ratować Wasze życie i mienie”. „Równajmy do najlepszych – gdzie ład i porządek tam pożar nie groźny” „Rozszerzajmy społeczny front przeciwpożarowy”.
Strażacy! Oni też chcieli być jak The Beatles, czyli o historii propagandy języka jednego obrazu
HISTORYPOŻ & MUZEOPOŻ
HISTORYPOŻ & MUZEOPOŻ
PRZEJDŹ DO INNYCH ARTYKUŁÓW
Na propagandę pozajęzykową lub około językową składają się również m.in. fotografie, których pojedynczy obraz z ujęcia może nasuwać różnorakie skojarzenia jako że może stać narzędziem manipulacji, perswazji, a także nośnikiem różnych emocji. Siła przekazu jest tak duża, że wydaje się, iż ten obraz i konkretne jego ujecie jest wyrazem jedynej słusznej prawdy. Przykładem mogą stanowić np. dokumenty ikonograficzne z obchodów 1-Majowych lub też tzw. „Apeli Pokoju”. Społeczeństwo na tych fotografiach udokumentowano jako szczęśliwe i zadowolone, a także silne, młode i zdrowe. Do tego wizerunku charakterologicznego wpisywał się także patriotyzm, honor, odwaga i uczucie, że wszystko wokół nas jest uporządkowane i sprawiedliwe.
W zbiorach muzeum pożarnictwa znajduje się m.in. zdjęcie sytuacyjne o syg. zbioru MPM/H/1759 autorstwa kołobrzeskiego fotoreportera prasowego Jerzego Patana, które to przedstawia strażaków będących członkami zespołu orkiestry dętej pozujących na samochodzie marki Jelcz. Fotografię tę wykonano latach 70. ubiegłego wieku podczas trwania festiwalu orkiestr strażackich w Kołobrzegu. Dokument wizualny jako jeden z wielu podzbiorów tego typu dokumentuje udział strażackich orkiestr dętych na ogólnopolskich festiwalach krajowych.
Strażacy! Oni też chcieli być jak The Beatles – dzisiaj byśmy pomyśleli. Młodzi, silni i muzykalni. Może wcale nie musieli być gorsi? Obraz z góry przemyślany (pozowany), ale to nic nie szkodzi. Ich też było stać na wiele, pomimo rzeczywistości, w której wszystkiego brakowało mimo wypracowanych norm. W ich życiu prywatnym i pracy zawodowej liczyło się przede wszystkim zaufanie publiczne. W wolnych chwilach organizowali zabawy, festyny. Grając na instrumentach bawili innych na potańcówkach, a ich remizy zamieniały się w płonące stodoły niczym z tekstu piosenki Czesława Niemena:
„Mówią płonie stodoła, płonie aż strach
Trzeszczy wszystko dokoła, ściany i dach
Gorąco, że hej(…)”. [1]
Dzisiaj w ogólnej interpretacji tego zdjęcia pomyślelibyśmy o sentymentalizmie. Natomiast jeszcze wczoraj chodziło o dostarczenie namiastki kontrolowanej awangardy, by głównie młodzież nie tęskniła za uczuciem buntu. By ta społeczna rozrywka umilała i zagłuszała myślenie. Oczywiście stwierdzenie to jest w dużej mierze uproszczone, niemniej jednak zachowało ono pierwiastek prawdy tamtych czasów.
Literatura:
[1] G. Dudek-Waligóra „Propaganda jako termin naukowy polskiej politolingwistyki”, wyd. Uniwersytet Jagielloński w Krakowie, DOI: 10.11649/sfps.2018.002, s. 12-24.
[1] Czesław Niemen – „Płonąca stodoła”.
Redakcja Historypoż poszukuje informacji na temat zakładowej straży pożarnej nieistniejącej już Elektrowni I w Jaworznie na Górnym Śląsku.
Copyright 2022. HISTORYPOŻ&MUZEOPOŻ. Wszelkie prawa zastrzeżone.