Blog o historii ochrony przeciwpożarowej, sprzętu gaśniczego i działalności straży
historia ochrony przeciwpożarowej
historia straży pożarnej
dawny sprzęt techniki pożarniczej
Platforma edukacji w zakresie ochrony ruchomych zabytków techniki pożarniczej i opieki nad tymi zabytkami.
NA SKRÓTY
O PORTALU
Dom Pogotowia Pożarowego we Lwowie
PRZEJDŹ DO INNYCH ARTYKUŁÓW
Ze wszystkich ideowych, niespełnionych i wypełnionych gorzkim altruizmem, kresowych odezw strażackich, ta brzmiała: „Strażacy! Duma nas wszystkich napawa stanowiskiem społeczeństwa lwowskiego , które w uznaniu Waszych bohaterskich wysiłków, postanowiło Wam wybudować dom pod nazwą: Trójwojewódzki Dom Pogotowia Pożarowego we Lwowie”.
Danuta Janakiewicz-Oleksy
Centralne Muzeum Pożarnictwa w Mysłowicach
Artykuł został opublikowany w Przeglądzie Pożarniczym nr 2/2018 - „Strażacy kresowi – z historii idei powstania Trójwojewódzkiego Domu Pogotowia Pożarowego we Lwowie.”
Tematyka polskiego strażactwa kresowego niestety w dalszym ciągu pozostaje tematem bardzo trudnym, drażliwym i jeszcze nie w pełni opracowanym, a przecież jest niepodważalnym dziedzictwem kulturowym i historycznym pogranicza II Rzeczpospolitej, który broni się od zapomnienia.
„Ku pokrzepieniu serc”
W 1929 r., z inicjatywy mieszkańców miasta Lwowa, hucznie i z patriotycznym entuzjazmem postanowiono świętować 10. rocznicę wspomnienia pożaru magazynu dworca kolejowego (Czerniowieckiego), do którego doszło 5 marca 1919 r. na skutek ukraińskiego ostrzału kilku stacjonujących przy magazynie wagonów z amunicją oraz cystern z benzyną. Silne detonacje wstrząsnęły murami lwowskich kamienic, a sam wybuch, który był wynikiem trwającego już od 1918 r., konfliktu toczącego się pomiędzy Polską i Ukrainą oraz walk o Galicję Wschodnią, odczuwalny był nawet kilka kilometrów od centrum wydarzeń.
W relacjach prasowych tamtego okresu opisujących uroczystości wspominające wydarzenia tzw. wybuchu amunicji,, zwracano uwagę, iż budynek lwowskiego dworca kolejowego, od zawsze pełnił strategiczną rolę i stał się symbolicznym punktem obrony w walkach o niepodległość kraju m. in. również w 1915 r., kiedy został podpalony przez wycofujące się wojska Imperium Rosyjskiego. Szczególne podziękowania w zwalczaniu pożarów i obroną dworca kolejowego w marcu 1919 r., należały się przede wszystkim polskim kolejarzom węzła lwowskiego oraz strażakom pod dowództwem Wojskowej Straży Pożarnej m. Lwowa.
W akcji ratunkowej i gaśniczej wzięło wówczas udział ok. 400 osób, w tym również żołnierze Oddziału Żandarmerii i Oddziału Wartowniczego, a także cywile. Tzw. „Złotą Gwiazdą Pamiątkową I Klasy Eksplozji Amunicji”, projektu lwowskiego rzeźbiarza Mariana Spindlera vel Spindela vel Szpindlera, uhonorowano komendanta Wojskowej Straży Pożarnej Bolesława Wójcikiewicza i komendanta obrony lwowskiego Dworca Głównego, późniejszego premiera prof. dr. inż. Kazimierza Bartela. Wszystkim pozostałym uczestnikom obrony, przyznano drugą wersję odznaki pamiątkowej tj. „Krzyż Eksplozji Amunicji”.
W hołdzie dla wszystkich walczących, dla ich pracy, zasług i poświęcenia dziesięć lat po tamtych wydarzeniach, Miejski Komitet Organizacyjny odpowiedzialny za uroczystości, przełożone na 5 maja, a upamiętniające wydarzenia z marca 1919 r., zaproponował budowę Trójwojewódzkiego Domu Pogotowia Pożarowego we Lwowie, działającego na terenie trzech województw wschodnich tj.: lwowskiego, tarnopolskiego i stanisławowskiego, pod zarządem Małopolskiego Związku Straży Pożarnych.
Pierworys nader patriotyczny
Dr Ozjas Wasser, jako przedstawiciel Rady Przybocznej Miasta Lwowa, pełniący zawód adwokata, polityka i społecznika, najbardziej ze wszystkich członków Komitetu Organizacyjnego emocjonalnie zaangażowany był w realizację tego projektu. Na posiedzeniach rady miasta wielokrotnie podkreślał, zasadność jego budowy. Przewodniczącym Komitetu Budowy Domu został Kazimierz Przybysławski, a jego zastępcami zostali panowie: Roman Frankowski, Otto Nadolski, Marian Boziewicz. W skład zaś tzw. Komitetu Wykonawczego weszli m. in.: Frachtel Morawiański, Walerian Czuma, Wiktor Hoszowski, Ozjas Wasser, Felicja Skarbkowa. Dom Pogotowia Pożarowego we Lwowie nigdy nie został wybudowany, choć jego idea budowy była zarażona wieloma postulatami, a nawet przedsięwzięciami w szukaniu pieniędzy i odpowiedniej parceli. W zamyśle pomysłodawców dom ten miał spełniać funkcję polskiego ośrodka szkoleniowego dla młodych strażaków w podstawowych zadaniach ochrony przeciwpożarowej, a także młodzieży cywilnej i przyszłych wojskowych. Miał tez być główną bazą stacjonowania i dyżurowania stałego pożarniczego pogotowia samochodowego w razie masowych pożarów z jego pełnym zapleczem i wyposażeniem technicznym dla warsztatów mechaniki pojazdowej, służącej mieszkańcom z terenu Lwowa, Tarnopola i Stanisławowa. Świadkowie historii Wspomnienie dzisiaj o chęci budowy tego obiektu i śmiało rzec można nazwać „pomnika polskiego strażactwa” na Kresach, pozostaje symbolicznym epizodem walki o niepodległość i tożsamość. Niezależnie od dawnych i obecnych sytuacji politycznych i społecznych pamięć o Kresach powinna pozostać częścią polskiej świadomości narodowej bo i w tej świadomości kształcili się, żyli i pracowali polscy strażacy. Z szacunku i pamięci dla ich spuścizny kulturowej, materialnej i historycznej, 9 listopada 2017 r., w Centralnym Muzeum Pożarnictwa, odbyła się konferencja naukowa połączona z otwarciem wystawy czasowej pt.: Historia polskiego pożarnictwa na Kresach”. Aranżacja tej wystawy jest próbą i początkiem relacjonowania długiej kresowej, historii zapisanej na kartach odnalezionych dokumentów, fotografii i wypowiedzianych słów, z ust potomków świadków tamtej historii.
Literatura:
[1] M. Kowalski „Strażackie odznaczenia, odznaki, wyróżnienia i medale”, wyd. Instytut Wydawniczy Związków Zawodowych, Warszawa 1988 r., s. 19-20.
[2] B. Kozarska – Orzeszek, „ Lwów na medalach i odznakach”. wyd. Niepodległość i Pamięć 13/3 (24), Muzeum Historii Polski, Wrocław 2006, s. 215.
[3] D. Falecki „Bohaterzy WSP, Przegląd Pożarniczy nr 12/2015, s. 50.
[4] Księga Adresowa Miasta Lwowa 1913 r. wyd. Franciszek Reichman, Lwów 1913 r., s. 400.
[5] Czasopismo „Walka z pożarem”, nr 11 z 1 marca 1929 r. s.73-75.
[6] Czasopismo „Walka z pożarem”, nr 12 z 1 kwietnia 1929 r. s.97-89.
[7] Czasopismo „Gazeta Lwowska”, nr 54 z 6 marca 1929 r., s. 4.
Redakcja Historypoż poszukuje informacji na temat zakładowej straży pożarnej nieistniejącej już Elektrowni I w Jaworznie na Górnym Śląsku.
Copyright 2022. HISTORYPOŻ&MUZEOPOŻ. Wszelkie prawa zastrzeżone.