Blog o historii ochrony przeciwpożarowej, sprzętu gaśniczego i działalności straży
historia ochrony przeciwpożarowej
historia straży pożarnej
dawny sprzęt techniki pożarniczej
Platforma edukacji w zakresie ochrony ruchomych zabytków techniki pożarniczej i opieki nad tymi zabytkami.
NA SKRÓTY
O PORTALU
„ Dom straży pożarnej, gdzie odbywa się rozdanie jałmużny w postaci rzeczy i amatorskie przedstawienia w wiosce aleksandrowskiej". (Opis polskiego etnografa Bronisława Piłsudskiego sporządzony w języku rosyjskim). Miasto: Aleksandrowsk Sachaliński, Sachalin. Kraj: Rosja. Domena publiczna: http://pauart.pl/app/artwork?id=BZS_RKPS_2799_k_4_c
Biblioteka Naukowa PAU i PAN w Krakowie. Numer inwentarza: BZS.RKPS.2799.k.4/c.
AKTUALNOŚCI
„Sport jest kultem umyślnym i stałym w intensywnych ćwiczeniach fizycznych opartych o dążenie do postępu i mogących posuwać się aż do ryzyka” - Pierre de Coubertin
XIX wieczne organizacje strażackie powoływane były przede wszystkim do walki z klęską pożaru. Były to organizacje cywilne, ale nie pozbawione karności i dyscypliny wojskowej. Z pełnym zaangażowaniem i poświęceniem wyznaczały sobie kierunki działania. Od samego początku służyły społeczeństwu pod hasłem „Bogu na chwałę, bliźniemu na ratunek”. Na przełomie dwóch wieków XIX i XX zwracano uwagę na popularyzowanie kultury i wychowania fizycznego u przyszłych strażaków. Dowodzenie silnym, wysportowanym oddziałem stawało się nadrzędną sprawą każdej nawet najmniejszej drużyny OSP. Rywalizacja sportowa, współzawodnictwo, konkurencja – były najczęściej pojawiającymi się hasłami, które mogły towarzyszyć strażom pożarnym przy okazji krajowych i zagranicznych wystaw sprzętu przeciwpożarowego, zjazdów jubileuszowych oraz kursów szkoleniowych. W tym celu opracowywano specjalne regulaminy i instrukcje po to, aby podkreślić rolę i zaangażowanie organizatorów i czynnych uczestników wszelkiego rodzaju pokazów ćwiczebnych, sportowych, czy też zawodów sportowo – pożarniczych.
Danuta Janakiewicz-Oleksy
Centralne Muzeum Pożarnictwa w Mysłowicach.
Artykuł został opublikowany w Przeglądzie Pożarniczym nr 7/2017 pt.: „Hartowanie ciała, hartowanie ducha”. Na Historypoż pełna wersja.
Sport i kultura fizyczna w strażach pożarnych przełomu XIX i XX w.
HISTORYPOŻ & MUZEOPOŻ
HISTORYPOŻ & MUZEOPOŻ
PRZEJDŹ DO INNYCH ARTYKUŁÓW
W II RP., pod pojęciem wychowania fizycznego, kryło się wychowanie w duchu patriotyzmu, walki o niepodległość oraz postrzegania świata w sposób wielce idealistyczny. Normą stało się wprowadzanie programu zajęć gimnastycznych do codziennych zbiórek strażackich, jako formalno – prawne przesłanki do upowszechniania sportu w strażach pożarnych. W połowie lat 20. XX w. Zarząd Główny ZSP RP przedłożył Ministerstwu Spraw Wojskowych propozycję współpracy w zakresie wychowania fizycznego i przysposobienia wojskowego. „W Tymczasowym Regulaminie Zawodów” opracowanym przez Związek Straży Pożarnych woj. kieleckiego w 1928 r., sklasyfikowano zawody pożarnicze na: ogólnopaństwowe, wojewódzkie, okręgowe i rejonowe. Podkreślono również, iż jednym z głównych celów organizacyjnych powinno być porównanie stanu wyszkolenia drużyn i dowództwa oraz propagowanie roli polskiego strażactwa w oparciu o zmiany społeczno – kulturowe i gospodarczo – polityczne.
Na początku lat 30. XX w., na łamach czasopisma pożarniczego pt. „Życie strażackie – organu Związku Straży Pożarnych woj. kieleckiego” opublikowano ciekawy artykuł, w którym zadano pytanie: „Czy strażactwo jest sportem”?
Sport wymusza na człowieku pokonywanie własnych słabości, przeciwności i wszelkich przeszkód. Jest środkiem pokonywana samych siebie, w którym życie stawia nas na szali walki i gry. Właściwym celem strażactwa, była i jest po dzień dzisiejszy walka z żywiołem ognia. Walka ta zaś, wymaga ogromnego wysiłku fizycznego i wypracowanej techniki.
W prasie pożarniczej I poł. XX w., podkreślano bezinteresowność ruchu pożarniczego w niesieniu pomocy społeczeństwu i Państwu. Porównywano strażaków do sportowców wymieniając ich liczne korzyści moralne w rozwoju sił fizycznych we wszystkich możliwych akcjach koordynujących jednolite i przemyślane czyny, w których dążono do połączenia zręczności i siły fizycznej z odwagą. Sport strażacki przełomu XIX i XX w.. stał się niemalże symbolem kształtowania silnych postaw i charakterów osobowościowych i stał się czynnikiem moralnego postępu.
Z okresu Polski Ludowej - strażak bohaterem
Czasy PRL-u , to okres w którym nie istniało pojęcie wolnego słowa, demokracji, a kraj zaś uzależniony był od Związku Radzieckiego. Za osłoną wszech panującej biedy i pustkach w sklepach, należało przywrócić Polakom poczucie własnej tożsamości i wmówić im, że rozwój kraju zależy od ich pracy i zaangażowania w walce z wyimaginowanymi wrogami Zachodu. Najlepszym sposobem odwrócenia uwagi od problemów politycznych i gospodarczych, było zaangażowanie mas społecznych w rozwój kultury fizycznej i propagowanie sportu. Propaganda nie ominęła również struktur strażackich. Po raz pierwszy w powojennej Polsce w 1952 r. w Opolu, dla ochotniczych i zawodowych straży pożarnych, zorganizowano „I Wojewódzkie Zawody Pożarnicze” wg przedwojennego regulaminu zawodów. W 1953 r. Komenda Głowna Straży Pożarnych opracowała „Regulamin Zawodów Pożarniczych”. Zarządzeniem KGSP z 8 grudnia 1961 r. wprowadzono „Regulamin Zawodów Pożarniczych dla Ochotniczych Straży Pożarnych”.
I Krajowe Zawody Pożarnicze zorganizowano w Zabrzu 1964 r., drugie we Wrocławiu 1968 r., a trzecie w Krakowie w 1972 r.
Strażacy wyrastali na ludzi odważnych, bohaterskich i odnoszących sukcesy na niwie zawodowej. Obok wyczynowych sportowców byli zdecydowaną grupą społeczną, identyfikującą cały naród, jako głodny sukcesu i uwagi. Głównymi hasłami propagandy, stała się siła i walka z wrogiem oraz współzawodnictwo.
„I Indywidualne Mistrzostwa Polski w Sporcie Pożarniczym” odbyły się w Opolu w 1982, natomiast I pożarnicza spartakiada sportowa odbyła się w Łodzi w 1976.
W latach 70. XX w., na łamach prasy pożarniczej wywiązała się dyskusja na temat wychowania fizycznego strażaków oraz ideologii organizacji zawodów sportowo – pożarniczych. Dyskurs trwający od lat 50. ubiegłego wieku, miał na uwadze kontynuację w budowaniu silnego archetypu strażaka.
Medal, jako wyróżnik nagrody za pracę i wysiłek
Najwyższym i najważniejszym wyróżnikiem za włożony wysiłek, uhonorowanie i zaangażowanie jest medal. Jednostki straży pożarnych były i są formacjami czynnie biorącymi udział w życiu społecznym i kulturalnym.
W Centralnym Muzeum Pożarnictwa, kolekcja falerystyki łącząca sport z pożarnictwem liczy ok. stu pamiątkowych medali krajowych i zagranicznych, z zawodów, mistrzostw i spartakiad. Do zbioru tego należą także odznaki sportowe, znaczki i plakiety. Są to muzealia z II poł. XX w. wykonane z metali nieszlachetnych. Większość z nich nawiązuje do realizmu socjalistycznego (socrealizmu) – kierunku sztuki i architektury narzuconego po II wojnie światowej przez Związek Radziecki państwom bloku wschodniego, jako nowa metoda twórcza w obronie ideałów socjalistycznych.
W sztuce propagandy nadrzędną cechą było umacnianie pozycji władzy. W medalierstwie sportowo – pożarniczym , które znajdują się w zbiorach muzeum, można zauważyć cechy i funkcje, którym kierowała się sztuka socrealizmu w Polsce do połowy lat 50. XX w. W późniejszych latach pomimo, tego iż kierunek ten w Polsce już nie obowiązywał, to jednak nadal wielu artystów, w sposób świadomy lub nieświadomy inspirowało się formą i założeniami polityczno – ideowymi owego stylu aż do późnych lat 70.
Medale w sporcie pożarniczym w aranżacji wystawienniczej Centralnego Muzeum Pożarnictwa – przedstawiają strażaków, jako przodowników pracy. Szczególnie na ich awersach zauważyć można dynamikę, ruch i wielkość postaci. Socrealizm podkreślał formy optymizmu, uprzywilejowania pracy, ruchu robotniczego oraz walki klasowej.
Literatura:
[1] H. Witecka „Medale, odznaczenia, odznaki i wyróżnienia w zbiorach Centralnego Muzeum Pożarnictwa w Mysłowicach”, Muzealny Rocznik Pożarniczy, T 5,(1994 r.), s. 49-132.
[2] P. Bielecki „O sporcie w strażach pożarnych” Muzealny Rocznik Pożarniczy, T 8,(1997 r.), s. 79-124.
[3] M. Kowalski, „Strażackie Odznaczenia, odznaki, wyróżnienia i medale”, wyd. Instytut Wydawniczy Związków Zawodowych, Warszawa 1988 r., s. 180-181.
[4] Czasopismo: „Życie strażackie – organ Związku Straży Pożarnych woj. kieleckiego, 1927 r., nr 5, s. 1
[5] Czasopismo: „Życie strażackie – organ Związku Straży Pożarnych woj. kieleckiego,1928 r., nr 4, s. 47.
[6] Czasopismo: „Życie strażackie – organ Związku Straży Pożarnych woj. kieleckiego,1935 r., nr 3, s. 4-5
[7] Czasopismo: „Życie strażackie – organ Związku Straży Pożarnych woj. kieleckiego,1937 r., nr 2, s. 7.
Redakcja Historypoż poszukuje informacji na temat zakładowej straży pożarnej nieistniejącej już Elektrowni I w Jaworznie na Górnym Śląsku.
Copyright 2022. HISTORYPOŻ&MUZEOPOŻ. Wszelkie prawa zastrzeżone.