Blog o historii ochrony przeciwpożarowej, sprzętu gaśniczego i działalności straży
historia ochrony przeciwpożarowej
historia straży pożarnej
dawny sprzęt techniki pożarniczej
Platforma edukacji w zakresie ochrony ruchomych zabytków techniki pożarniczej i opieki nad tymi zabytkami.
NA SKRÓTY
O PORTALU
„ Dom straży pożarnej, gdzie odbywa się rozdanie jałmużny w postaci rzeczy i amatorskie przedstawienia w wiosce aleksandrowskiej". (Opis polskiego etnografa Bronisława Piłsudskiego sporządzony w języku rosyjskim). Miasto: Aleksandrowsk Sachaliński, Sachalin. Kraj: Rosja. Domena publiczna: http://pauart.pl/app/artwork?id=BZS_RKPS_2799_k_4_c
Biblioteka Naukowa PAU i PAN w Krakowie. Numer inwentarza: BZS.RKPS.2799.k.4/c.
Studium wykonalności kreacji muzealnej na podstawie porównania i połączenia dwóch fotografii.
Narracja historyczna i współczesna.
Sikawka wraz z zaprzęgiem i wyposażeniem w środowisku naturalnym. W tle stara fotografia z 1903 r. przedstawiająca strażaków Fabrycznej Ochotniczej Straży Pożarnej Cementowni Szczakowa posiadających niegdyś na wyposażeniu ww. tabor. Zb. CMP.
AKTUALNOŚCI
Muzea na całym świecie prezentują swoje eksponaty i muzealia w sposób nienarażający ich na utratę, gdyż stanowią one dobro kultury i sztuki wpisujące się w program ochrony dziedzictwa narodowego. Prezentacja, o której tu mowa przy użyciu odpowiednich środków przekazu zgodnych z ogólnie przyjętymi zasadami wystawiennictwa, za każdym razem ma na celu upublicznienie określonego obiektu lub jego zespołu. Zgodnie z opracowanym scenariuszem i aranżacją, wystawienie na widok publiczny, odbywa się za pomocą kreacji i wizerunku prawnie określonego dla tegoż obiektu. W stałości i czasowości wystaw ów wizerunek może w dowolny sposób stanowić zmienną w jego symbolicznym i rzeczywistym rozumieniu, w zależności od jego przeznaczenia, wykorzystania i celu.
Danuta Janakiewicz-Oleksy
Centralne Muzeum Pożarnictwa w Mysłowicach
Kreacja eksponatu muzealnego – zarys ogólny
Muzea dawne, i teraźniejsze to instytucje które niestety nigdy nie będą wstanie stworzyć takich kreacji dla swoich kolekcji, które w stu procentach zbliżyłoby je do ich środowiska naturalnego.[1] Powodem, dla którego nie sposób jest to uczynić jest ich instytucjonalność, ponadindywidualność, holistyczność oraz, to że statutowo zobowiązały się one gromadzić artefakty z przeszłości, przechowywać je w jednym miejscu jako wspólną rzecz publiczną i zabezpieczyć na kolejne pokolenia. Idąc za przykładem - rzeczą trudną byłoby w warunkach rzeczywistych równych środowisku naturalnemu udostępniać ogółowi pojedyncze dzieła sztuki z kolekcji np. narodowego malarstwa i rzeźby, które niegdyś przypisane były wyłącznie do wystroju i wyposażenia kościołów, zamków, pałaców i dworów.
Na chwilę obecną to tylko ograniczona dziś typologia muzeów i tematyka zbiorów kolekcjonerskich może jedynie skłaniać do szerszych refleksji nad kreacją i wartością udostępnienia. Muzea z kategorii np. technika, archeologia i urbanistyka, a także z typologii muzeum skansenowskiego, poddają się tej misji i umożliwiają w większym lub mniejszym stopniu umiejscowienie danego eksponatu w jego środowisku naturalnym, gdzie ów eksponat może być namacalny, i którym co istotne - można zarządzać w sposób marketingowy.[2]
Kreowanie i zarządzanie wizerunkiem eksponatu muzealnego – studium wykonalności
HISTORYPOŻ & MUZEOPOŻ
HISTORYPOŻ & MUZEOPOŻ
PRZEJDŹ DO INNYCH ARTYKUŁÓW
Należy zaznaczyć, iż również w tym samym środowisku naturalnym eksponaty muzealne nie mogłyby pozostać w stanie nienaruszonym, gdyż zaprzeczałoby to tym samym definicji samego eksponatu muzealnego zakłócając w owej przestrzeni środowiskowej procesy postępu technicznego.[3] Dla przykładu XIX wieczna sikawka konna z kolekcji muzeum pożarnictwa w Mysłowicach, nie mogłaby po dzień dzisiejszy jako sprzęt gaśniczy służyć we współcześnie zorganizowanej jednostce ratowniczo - gaśniczej, ponieważ przedmiot taki będący obiektem pozamuzealnym i użytkowym mógłby w świadomości odbiorcy niewyedukowanego stać się z czasem bezwartościowym i zbywalnym.
Wobec powyższego i jak do tej pory, muzeum jako instytucja reprezentuje zatem wzór tradycyjnej placówki działającej na rzecz ogółu i nie może pozwolić sobie na bycie awangardowym artystą o indywidualnym zapatrzeniu na sztukę.
Zbiorowa idea muzealnictwa, poprzez powyższe twierdzenia może być postrzegana jako twór niedostępny i ograniczony niemniej jednak nie pozbawiony możliwości kreacji. Kreacja eksponatu muzealnego jest szeroko rozumianym procesem twórczym i w dużej mierze urbanistycznym polegającym na technicznym, kulturowym i historycznym umiejscowieniu eksponatu muzealnego w konkretnej przestrzeni muzealnej w oparciu o wystawy stałe i czasowe.
Wystawa stała, to rodzaj jednostajnego i chronicznego upublicznienia obiektów muzealnych, które tworząc narrację i sceny rodzajowe stanowią główny i niezmienny trzon całego zbioru tematycznego.[4]
W nazwie Centralnego Muzeum Pożarnictwa w Mysłowicach tematyka kolekcji głównej, zawiera się w słowie „pożarnictwo”. Typologia tego muzeum jest prosta – ogólnokrajowa techniczna – industrialna i ukierunkowana na ochronę przeciwpożarową, historię i działalność straży jak również ich narzędzi i sprzętu. Zbiór obiektów, które muzeum pożarnictwa udostępnia i zabezpiecza od 1975 r. pozwala na stworzenie ekspozycji stałej, w której narracja rozwoju ochrony przeciwpożarowej i straży pożarnych zachowuje linię czasową tzn. historyczną od początku rozwoju organizacji strażackich po czasy nam bardziej współczesne.
Kreacja eksponatu muzealnego - sikawki konnej, eksponowanej na wystawie stałej
Sikawka konna z 1899 r. o wydajności 180 l/ min, firmy Knaust z Wiednia stanowi przykład kreacji ekspozycyjnej, inaczej wystawienniczej. Posiada oryginalne wyposażenie na które składa się m. in. mechanizm sikawkowy, a także: skórzane siedzenia powożącego pojazdem tzw. kozły, latarnia i skrzynia na armaturę.
Jako autentyczne i integralne dobro kultury, obiekt ten łączy więzi z lokalną społecznością dzięki czemu zabiegi prowadzone w kierunku kreacji eksponatu są łatwiejsze do wykonania. Kreacja, o której mowa polega na wzbogaceniu i powiązaniu obiektu dominującego tj. tejże sikawki z innymi oryginalnymi lub rekwizytowymi detalami tak, by ogólna kompozycja dla tej konkretnej sceny i obiektu zobrazowała sposób użytkowania sprzętu i była spójna z jego metryką tj. czasem i miejscem powstania.
Dla lepszego zobrazowania: do sikawki w ramach procesu kreacji doczepione zostało metalowe zwijadło na węże tłoczne zbudowane w przybliżonym czasie i tej samej firmy (jako integralna część wyposażenia). Sikawka konna wraz ze zwijadłem jako tabor straży wzbogacone zostały również o rekwizyty muzealne w postaci pary koni tworząc tym samym wizualizację XIX wiecznego gaśniczego i transportowego obiektu zaprzęgowego. Zespolone ze sobą obiekty muzealne i rekwizyty, o których tu mowa, posiadają na domiar tego udokumentowaną historię pochodzenia, która jeszcze bardziej może sprzyjać wszelkim zabiegom kreacji w przestrzeni muzealnej.
Sikawka i metalowe zwijadło zakupione zostały przez Austriackie Akcyjne Towarzystwo dla Fabryki Portland Cementu z siedzibą w Pieczyskach, gmina Ciężkowice, poczta i stacja kolejowa Szczakowa. Obiekty użytkowane były w nieistniejącym już zakładzie przemysłowym, a zatem dzisiaj wyznaczają spopularyzowany szlak dziedzictwa kulturowego i poprzemysłowego.[5] Wobec powyższego kreacja obiektów może być wzbogacona w przyszłości o inne jeszcze rekwizyty sztuki plastycznej np. o tło w postaci makiety nieistniejącej już od lat 80. XX w. wspomnianej fabryki. Ładunkiem emocjonalnym potencjonalnego odbiorcy w stosunku do owych technofaktów dodatkowo stanowić może podwieszony reprint zdjęcia wielkoformatowego, na którym wg pierwowzoru (oryginału fotografii) z 1903 r. uwidoczniono członków Fabrycznej Ochotniczej Straży Pożarnej Cementowni Szczakowa.
Istotnym aspektem w całej tej kreacji jest fakt, iż obiekty wizualizowane w tej czy innej formie artystyczno - graficznej i kulturowo - historycznej, pozostają w przestrzeni i w granicach wystawy stałej, która ze wszystkich prezentacji ekspozycyjnych jest najbardziej reprezentatywna i edukacyjna. Merytoryka bowiem każdego muzeum rozpoczyna się właśnie od zwiedzania wystawy stałej i to dzięki aranżacji tej wystawy, nakreślamy wizję i misję naszego muzeum. Idea tworzenia jej, charakteryzuje czy też powinna charakteryzować prostota, nieprzerwalność i matematyczność kanonicznego zbioru uporządkowania. Wzorując się właśnie na zasadach matematyki i logiki, wszystkie wystawy stałe bez podziału na typologię muzeów powinny określać się jako izomorfizm. Stosując się do tej konkretnej zasady, możemy kreować i zarządzać eksponatami muzealnymi w dowolny sposób nie narażając ich na zmianę ich wizerunku, która to zmiana ingeruje w sfery z zakresu błędów logiczno-językowych (wieloznaczności).
Wystawy stałe co należy podkreślić powinny być zatem gwarantem tego, że eksponat muzealny upubliczniony w procesie kreacji lub też pozbawiony tejże kreacji pozostanie dla odbiorcy niewyedukowanego tym czym był i pozostaje nadal z racji swojej definicji.
Dla przykładu: eksponowana sikawka na podwoziu czterokołowym, dla odbiorcy niewydedukowanego będzie identyfikowana jako przedmiot techniki pożarniczej, dzięki któremu w dawnych czasach można było ugasić pożar. Kreacja, a w niej wizualizowana scena rodzajowa uświadomi tegoż odbiorcy iż ów przedmiot był sprzętem użytkowym, zaprzęgowym i wykorzystywanym głównie w strażach pożarnych. Tło sceny rodzajowej oraz treści merytoryczne opisujące historię sikawki, straży i fabryki, poinformują z kolei odbiorcę w jakim konkretnie środowisku naturalnym i w jakich okolicznościach dawny sprzęt gaśniczy, a dziś eksponat miał zastosowanie. Zachowamy dzięki temu zasadność wystawy stałej i pełnej, nawet wtedy kiedy owa sikawka ze zwijadłem będą jedynymi eksponatami w całej przestrzeni muzealnej.
Podsumowanie
Innymi sposobami wystawienniczymi różniącymi się od wystaw stałych jest z kolei ekspozycja czasowa. Sprawą oczywistą jest, że jest aranżowana i budowana na określony czas, ale co ważniejsze jest to wystawa, której kołem napędowym w kreacji i zmiany wizerunku eksponatu, kolekcji czy też zbioru jest przede wszystkim tytuł wystawy na okoliczność której wszystko ma zadziałać. Wystawa czasowa w symbolicznym znaczeniu nie tylko jest dosłowną interpretacją tytułu wystawy z racji wydarzenia i okoliczności, dla której się ją tworzy, ale również nieograniczoną możliwością manewrowania wizją artystyczną w sposób indywidualny, skrótowy, niepełny, domyślny, konkretny i emocjonalny. Jeżeli przy wystawach stałych trzonem istnienia i obrazu ekspozycyjnego jest scenariusz linii czasu, historii i kultury i eksponat występuje tu jako własna definicja, to przy wystawach czasowych można to wszystko pominąć i spróbować poprzez kreację symbolicznie lub dosłownie zmienić wizerunek eksponatu i narzucić własną interpretację w twórczości i opracowaniu obrazu dzieła.
[1] Por. poglądy Antoine-Chrysostome’a Quatremère’a de Quincy’ego, który uważał iż eksponat muzealny powinien znajdować się w środowisku naturalnym. Krytykował tradycyjne eksponowanie muzealiów.
[2] Por. również inne krytyczne poglądy na temat funkcjonowania muzeów.
[3] Nie dotyczy to miejsc typu Regionalne Izby Tradycji działające w środowisku lokalnym, które wymagają szerszego opracowania.
[4] Por. również definicję wystawy stałej za: Główny Urząd Statystyczny.
[5] Rozbudowa Twierdzy Przemyśl na terenach ówczesnej Galicji, stała się impulsem do budowy zakładów cementowych tj. Przedsiębiorstwa Wapna i Cegły Pierwszej Galicyjskiej Fabryki Portland Cementu w Szczakowej, od 1887 r. znanej jako Austriackiego Akcyjnego Towarzystwa dla Fabryki Portland Cementu. Rozbudowa zakładu, zakup nowych maszyn i wprowadzenie nowych technologii skłoniło zarządzających fabryką do zabezpieczenia jej również pod względem ochrony przeciwpożarowej. W listopadzie 1886 r., została utworzona fabryczna przyzakładowa ochotnicza straż pożarna Cementowni Portland. Powstanie straży ogniowej, wymusiło opracowanie i zatwierdzenie regulaminów pożarnych i zasad kontroli tj. zabezpieczenia przeciwpożarowego, jak również konserwacji, organizacji pracy i użytkowania posiadanych narzędzi i sprzętów pożarniczych. Na przełomie dwóch wieków XIX i XX , marzeniem każdej straży pożarnej było zakupić i użytkować nowoczesny sprzęt gaśniczy, na który to składały się m. in. sikawki przenośne i kołowe. Ponieważ Fabryka Portland, była dobrze prosperującym zakładem, to w związku z tym, stać ją było, by zamówić tabor strażacki w jednej z największej firm pożarniczej w Europie, znanej jako Wm. Knaust. Fabryka pojazdów silnikowych i maszyn hydraulicznych mechanika Heinricha L. Fricke, została założona w 1822 r. w Leopoldstadt , (obecnie dzielnica Wiednia), w oficjalnej nazwie, jako: Cesarsko- Królewska Uprzywilejowana Fabryka Sprzętu Strażackiego i Hydraulicznego. Po śmierci Heinricha Fricke, właścicielem firmy został jego siostrzeniec - Wilhelm Knaust. Firma działała do 1938 r. W 1899 r., realizując zamówienie na dostawę sikawki konnej dla Szczakowej, oznaczyła swój wyrób nr patentowym: 24588, a jego mechanizm zakładał jednoczesne pobieranie wody ze skrzyni sikawki, jak i z węża ssawnego.
Redakcja Historypoż poszukuje informacji na temat zakładowej straży pożarnej nieistniejącej już Elektrowni I w Jaworznie na Górnym Śląsku.
Copyright 2022. HISTORYPOŻ&MUZEOPOŻ. Wszelkie prawa zastrzeżone.