HISTORYPOŻ & MUZEOPOŻ

 

Blog o historii ochrony przeciwpożarowej, s​​​​​​przętu gaśniczego i działalności straży

HISTORYPOŻ & MUZEOPOŻ
Blog o historii ochrony przeciwpożarowej, s​​​​​​przętu gaśniczego i działalności straży
Blog o historii ochrony przeciwpożarowej, s​​​​​​przętu gaśniczego i działalności straży

historia ochrony przeciwpożarowej
historia straży pożarnej
dawny sprzęt techniki pożarniczej

Platforma edukacji w zakresie ochrony ruchomych zabytków techniki pożarniczej i opieki nad tymi zabytkami.

NA SKRÓTY

O PORTALU

Dom straży pożarnej, gdzie odbywa się rozdanie jałmużny w postaci rzeczy i amatorskie przedstawienia w wiosce aleksandrowskiej". (Opis polskiego etnografa Bronisława Piłsudskiego sporządzony w języku rosyjskim). Miasto: Aleksandrowsk Sachaliński, Sachalin. Kraj: Rosja. Domena publiczna: http://pauart.pl/app/artwork?id=BZS_RKPS_2799_k_4_c

Biblioteka Naukowa PAU i PAN w Krakowie. Numer inwentarza: BZS.RKPS.2799.k.4/c.

 

 

Naczelnik Zawodowej Straży Pożarnej ze Lwowa Kazimierz Ciećkiewicz, później zm. nazw na Cieczkiewicz. Uczestnik wojny polsko-ukraińskiej i polsko-bolszewickiej, zb. NAC.

     Fotografia z arch. kwerend CMP.

Sikawka przenośna, dwucylindrowa I poł. XX w. sygn.,

zb. OSP Kościelisko.

     Prod. Fabryka Wyrobów Metalowych i Srebrnych

Marcina Jarry z Krakowa.

AKTUALNOŚCI

05 lipca 2021

 

Chińskie srebro

 

Fabryka Wyrobów Metalowych i Srebrnych Marcina Jarry z Krakowa to producent pompy strażackiej, którą w I poł. XX wieku zakupiła i użytkowała Ochotnicza Straż Pożarna z Kościeliska.[1] Nie byłoby w tej informacji nic dziwnego gdyby nie fakt, iż nazwisko tego platernika dla znawców dzieł sztuki i kolekcjonerów kojarzy się wyłącznie z platerowanymi zestawami stołowymi i przedmiotami ozdobnymi wykonanych m. in. z tzw. nowego srebra występującego również pod nazwą: alpacca , NS, czy neusilber.

 

Danuta Janakiewicz-Oleksy

Centralne Muzeum Pożarnictwa w Mysłowicach


Wszystkie polecane przez tę firmę wyroby w sztukach plastycznych i zdobniczych opisujemy dziś jako przedmioty zaprojektowane w stylu secesji i art déco ze szczególnym uwzględnieniem wzornictwa zakopiańskiego. Rzemiosło artystyczne Marcina Jarry (1852-1938) oraz jego wspólnika Marcelego Jakubowskiego pod koniec XIX wieku cieszyły się popularnością. Ceniono je za jakość i cenę. 16 lutego 1887 roku obaj panowie zarejestrowali spółkę jawną pod nazwą Jakubowski et Jarra i tak oto powstała „Pierwsza Krajowa Fabryka Wyrobów Platerowanych”[2] z siedzibą w Krakowie, która w ramach spółki prowadzona była do 1900 roku. W latach 90. XIX wieku fabryka posiadała również m.in. filię we Lwowie przy ul Rynek 37.[3] Nie jest tajemnicą, że Jakubowski i Jarra na długo zanim założyli własne przedsiębiorstwo uczyli się od innych, współpracując chociażby na rzecz warszawskiej wytwórni platerów Norblin, Bracia Buch i T. Werner, która już na tamten czas posiadała także swoją renomę. Nie jest także przesadą stwierdzenie, że fabryka w ciągu całego swego istnienia borykała się z różnymi problemami finansowymi. Po wystąpieniu Jakubowskiego ze spółki Marcin Jarra, a później także jego synowie zarządzali firmą jak tylko umieli najlepiej.

 

Dzisiaj po ponad stu latach wyroby wspomnianych platerników nadal można podziwiać i to nie tylko w muzeach, ale także teatrach i budynkach użyteczności publicznej, których dawne wystroje wnętrz zachowały swój oryginalny charakter.


 

Jak platernik zbudował strażacką sikawkę?

HISTORYPOŻ & MUZEOPOŻ

HISTORYPOŻ & MUZEOPOŻ

18 listopada 2024
Przedmiot, którego zdjęcia opublikowałam w multimediach przypomina  prądownicę, ale nią nie jest. Tego byłam pewna od samego początku. Wysunęłam hipotezę,
14 listopada 2024
Szymon Kobyliński (1927-2002), polski grafik, rysownik, karykaturzysta. Postać tego artysty na pewno wielu z nas jeszcze pamięta z wielu wystąpień
19 września 2024
Tytuł tej zajawki nawiązuje do XIX wiecznych mosiężnych łączników. Niedawno oprowadzałam po muzeum leśników. Przystanęliśmy przy XIX wiecznej sikawce. Zwiedzający

PRZEJDŹ DO INNYCH ARTYKUŁÓW

Domy aukcyjne także chętnie wystawiają na sprzedaż co jakiś czas pojedyncze rzemiosło sygnowane nazwiskiem M. JARRA. Do znaków znanych na rynku antykwarycznym i kolekcjonerskim należą również punce: M. JARRA TM, nast. MZ, a także M.J. T.M. w obrysie prostokąta. Przed 1900 rokiem sygnowano: JAKUBOWSKI et JARRA.

 

Zniecierpliwiony czytelnik pewnie teraz zastanawia się nad tym, gdzie w tej historii odnaleźć i tę dotyczącą sprzętu strażackiego, pasów parcianych, sikawek, hełmów i hydronetek?

 

Od procesu platerowania po odlewnictwo sprzętu gaśniczego. Jak to możliwe? A jednak! Pamiętajmy, że co prawda pierwsze firmy pożarnicze zrodziły się z rzemieślniczych manufaktur zrzeszających głównie ludwisarzy, kotlarzy i ślusarzy, ale z drugiej zaś strony miejmy świadomość również i tego, że wiedza na ten temat jest dosyć ogólnikowa. Nauka o metalach jest dziedziną szerszą obejmującą różne dziedziny, procesy, technologie i umiejętności.

 

Tak więc w 1928 roku firma Marcina Jarry zarządzana już przez jego synów, zapewne by utrzymać się na rynku produkcji i sprzedaży zmieniła nazwę na Fabryka Wyrobów Metalowych i Srebrnych i od tamtej pory zaczęła również produkować sprzęt strażacki.[4] Niebywałe, ale i śmiałe to posunięcie zważywszy, że i na rynku firm pożarniczych panowała także silna konkurencja.

 

Pożarniczy zabytek z Kościeliska

 

Sikawka z OSP Kościelisko jest pompą dwucylindrową, przenośną na podstawie drewnianej, sygnowaną na odlewie fragmentu mechanizmu : M. Jarra Kraków. Cechowanie nie posiada układu graficznego. W mechanizmie sikawkowym dominuje szeroki powietrznik, który nieco różni się od innych pomp z tego okresu i ich producentów. Dotyczy to również masywnego korpusu jak również jego znacznej odległości do wydłużonej i szerokiej podstawy powietrznika. Przede wszystkim ta owa część wydłużona (pionowa) stanowi również nietypowe rozwiązanie i wraz z powietrznikiem daje wrażenie monumentalności całego obiektu. Z kolei lekko odchylone mosiężne cylindry oraz żeliwna dźwignia połączona z ramą – typowe jak u większości przenośnych pomp strażackich. Ciężka podstawa, na którą również należy zwrócić uwagę zbudowana jest z drewna. Podkute płozy na całej długości pomostu (podstawy) zakończone są czterema metalowymi uchwytami dla potrzymania stabilności na nierównym podłożu. Na podstawie zamontowana jest oryginalna skrzynka narzędziowa. Niekiedy zamiast skrzynki montowano metalowe zwijadło, a także umieszczano dodatkowe uzbrojenie w postaci m.in. gumowego węża ssawnego z półłącznikiem śrubowym i smokiem mosiężnym, węża tłocznego z łącznikami, jedną lub dwiema prądownicami i rozdzielaczem.

 

Ten ruchomy zabytek techniki został wyprodukowany prawdopodobnie na przełomie lat 1928-1930. Obiekt został poddany konserwacji i renowacji zgodnie z ogólnie przyjętymi zasadami. Uwagę przykuwa zachowana na obiekcie funkcja estetyki, która przy każdych czynnościach renowacyjnych na tego typu obiektach powinna odgrywać dużą rolę. Dzięki spełnionej funkcji estetyzującej stare obiekty techniki pożarniczej nabywają oprócz wartości historycznej, naukowej i kulturowej także wartość plastyczną i artystyczną. Zaprezentowane w miejscu, z którego się wywodzą jeszcze bardziej podkreślają rolę dziedzictwa poprzemysłowego i dawnej techniki inżynieryjnej.

 

Literatura:

 

[1] J. Duda, Dawne zakłady rzemieślnicze i przemysłowe Krakowa, wyd. Muzeum Inżynierii Miejskiej w Krakowie, Kraków 2000.

[2] Skorowidz Polskich Firm w Krakowie. Handel, przemysł, rękodzieło, wolne zawody, wyd. Kupiec Polski, Kraków bez podania roku wyd.

[3] Kurier Lwowski nr 271 z 30 września 1897 r.

[4] D. Janakiewicz Renowacja starych sikawek, Strażak, nr 11/2017.

 


[1] Kościelisko – wieś podhalańska w Polsce w województwie małopolskim, w powiecie tatrzańskim, siedziba gminy Kościelisko. Za: Wikipedia.

[2] Dotyczy nazwy własnej. W I poł. XX w. dużo firm w nazwie przedsiębiorstwa lub reklamach definiowało swoje przedsięwzięcia określeniem „pierwsza”. Nie oznaczało to bynajmniej, że przed nią nie było innych firm działających w tym zakresie lecz chodziło tutaj o wprowadzenie zabiegów marketingowych i podkreślenie rangi w marce produktu.

[3] Zob. Kurier Lwowski nr 271 z 30 września 1897 r. s. 4. Filię należy najprawdopodobniej rozumieć jako sklep.

[4] Por. asortyment za: Skorowidz Polskich Firm w Krakowie. Handel, przemysł, rękodzieło, wolne zawody, wyd. Kupiec Polski, Kraków bez podania roku wyd. (Odlewy i stopy metalowe — Narzędzia i armatury pożarnicze — Wyroby brązownicze — armatura i galanteria metalowa, galwanizacja).

 

 

Redakcja Historypoż poszukuje informacji na temat zakładowej straży pożarnej nieistniejącej już Elektrowni I w Jaworznie na Górnym Śląsku.

 


 

Copyright 2022. HISTORYPOŻ&MUZEOPOŻ. Wszelkie prawa zastrzeżone. 

 

Blog o historii ochrony przeciwpożarowej, s​​​​​​przętu gaśniczego i działalności straży
Blog o historii ochrony przeciwpożarowej, s​​​​​​przętu gaśniczego i działalności straży
Blog o historii ochrony przeciwpożarowej, s​​​​​​przętu gaśniczego i działalności straży