Blog o historii ochrony przeciwpożarowej, sprzętu gaśniczego i działalności straży
historia ochrony przeciwpożarowej
historia straży pożarnej
dawny sprzęt techniki pożarniczej
Platforma edukacji w zakresie ochrony ruchomych zabytków techniki pożarniczej i opieki nad tymi zabytkami.
NA SKRÓTY
O PORTALU
Emblemat na czapkę wz. 1922
W regulaminie Głównego Związku Straży Pożarnych dotyczącego umundurowania i odznak starszeństwa (...) z 9 grudnia 1922 roku nie znajdziemy zbyt wiele informacji na temat strażackiego emblematu na czapkę i naramienniki. Wiedza na jego temat okazuje się być istotna chociażby dla tych, którzy tworzą grupy rekonstrukcyjne i którym zależy na bardzo dokładnych opisach kroju i szycia ww. umundurowania i tym samym informacji o regulaminowych znakach i odznakach starszeństwa polskich ochotniczych straży pożarnych z lat 20. XX wieku.
Danuta Janakiewicz-Oleksy
Centralne Muzeum Pożarnictwa w Mysłowicach
Obraz czy zapis?
Przyznacie Państwo, że przytoczone zdanie z regulaminu jest enigmatyczne i nie definiuje czym jest godło strażackie, jak powinno wyglądać i jakich powinno być rozmiarów? Autorzy regulaminu odsyłają nas do rysunku, który w istocie został tamże opublikowany, niemniej jednak jako swego rodzaju dokument wizualny nie spełnia on oczekiwań w zakresie identyfikacji i dokumentacji. Jest bardzo prostą kompozycją linii, która bardziej daje wyobrażenie o subiektywnej wizji autora tworzącego tenże rysunek niż obrazu - dokumentu w postaci chociażby wykresu technicznego, który to mógłby stanowić podstawę do prawidłowego odwzorowania.
Pamiętajmy jednak, że nawet jeśli posiadamy w ręku ten konkretny przedmiot – muzealium i będziemy chcieli go porównać z archiwalną fotografią, to nadal będziemy mieć przekonanie, że być może przedmiot ten jest stylizowany i może różnić się od innych wizerunkiem, wielkością i kolorystyką, a niekiedy też materiałem z którego został wykonany. Miejmy na uwadze to, że tym samym pozbawiamy go cech zastrzeżonych dla oryginału. Bo to też nie jest dzieło sztuki, które posiada wersję pierwotną i które posiada cechy unikatowe dla twórcy, epoki, stylu itp. Emblemat ten jest prostym tworzywem wzoru przemysłowego, bez sygnatury i innych oznaczeń dla twórcy, czasu i miejsca użytkowania. Identyfikując taki przedmiot możemy jedynie określić, że jest on stary lub nowy, a jeżeli nawet będziemy chcieli użyć słowa oryginalny, to tylko w odniesieniu do jego walorów estetycznych.
Czym to może być spowodowane?
Reklamy prasowe i katalogi firmowe z tamtego okresu, nie informowały o zastrzeżonym wzorze produkcyjnym, lecz jedynie o tym, że ich wyroby są zgodne z regulaminem, który to jak wiecie Państwo z tego artykułu nie zdefiniował czym jest ów emblemat strażacki. Główny Związek Straży Pożarnych nie ogłosił również przetargu i nie wyznaczył jednej firmy, która podjęłaby się produkcji i sprzedaży zleconych wyrobów. Konkurencyjność i brak precyzyjnych przepisów w tym zagadnieniu uniemożliwiło także ich sygnowanie. Poza tym należy zwrócić uwagę, że wizerunek tego emblematu (wygląd, kształt, symbolika, przeznaczenie), nie był wzorem użytkowym, który zrodził się podczas opracowania regulaminu z 1922 roku, lecz pojawił się na długo wcześniej jeszcze w czasach zaborów i sprzedawany był przez wiele firm wraz z innymi podobnymi wzorami przemysłowymi.
Na podstawie tego czym dysponujemy
W zbiorach muzeum pożarnictwa w Mysłowicach znajdują się dwa niesygnowane godła strażackie, które definiujemy jako emblematy na czapkę i przyjęliśmy dla nich założenie, że są zgodne ze wzorem regulaminu 1922, ponieważ jeden z tych emblematów przypięty jest do rogatywki z tego okresu. Muzealia te wykonane są z metalu i występują w kolorach złotym (dla związkowych urzędników) i srebrnym (dla zwykłych członków straży). Posiadają wymiary 30x30 mm. Wykonane w technice tłoczenia jednostronnego występują w postaci hełmu oficerskiego na dwóch skrzyżowanych toporkach. Muzeum nie posiada emblematu na naramienniki munduru, który to powinien być mniejszych rozmiarów niż ten na czapkę.
Literatura:
[1] Regulamin umundurowania i odznak starszeństwa (...) z 9 grudnia 1922 roku.
We wspomnianym regulaminie w § 4, który odnosi się do zapisów na temat czapki rogatywki, możemy przeczytać następujące zdanie:
„Na czapkach znaki: na otoku godło strażackie wyżej biały orzełek wg rysunku na znaku Związku”.
Ryc. 1. Czapka rogatywka z widocznym emblematem strażackim. Rysunek prasowy z 1929 roku za: czasopismo Walka z pożarem.
Ryc. 2. Czapka rogatywka z emblematem, lata 20. Zb. CMP.
Ryc. 3. Rysunek czapki rogatywki opublikowany w regulaminie umundurowania z 1922 r.
Tym samym wracamy do punktu wyjścia, bo skoro uregulowania dotyczące tego konkretnego zagadnienia w najważniejszym dla nas dokumencie, na który powinniśmy się opierać budzą sporą wątpliwość, to wobec powyższego nasuwa się pytanie: na jakich dokumentach powinniśmy pracować, by móc przeprowadzić prawidłową kwerendę z tego tematu? Najlepiej byłoby na fotografiach, które to porównalibyśmy z konkretnym przedmiotem znajdującym się w naszych kolekcjach.
Zobacz pełną galerię. Powiększ zdjęcia: Emblemat na czapkę wz. 1922 w zb. CMP. Ilustracja naramiennika z widocznym emblematem.
PRZEJDŹ DO INNYCH ARTYKUŁÓW
Redakcja Historypoż poszukuje informacji na temat zakładowej straży pożarnej nieistniejącej już Elektrowni I w Jaworznie na Górnym Śląsku.
Copyright 2022. HISTORYPOŻ&MUZEOPOŻ. Wszelkie prawa zastrzeżone.